المراقبات
اعمال خود را کوچک و اعمال دیگران را بزرگ ببینید
مرحوم میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، استاد اخلاق مرحوم امام خمینی (قده) در این باره می نویسند: «خوشا به حال مراقبت کننده، اگر به آنچه گفتیم عمل کند. و اما اگر عمل ننمود، مبادا شیطان او را وسوسه کند و بگوید: آن چنان که سزاوار است عمل خود را انجام نمی دهی، پس این کار کم، فایده ای برای تو ندارد و نبودنش از بودنش بهتر است؛ زیرا اگر به این سخن شیطان گوش بدهد، او را از کارهای دیگر منع می کند و با غافل کردن به هلاکت می کشاند. اما اگر عملی را که قصد دارد، انجام بدهد، اگر چه آن عمل اندک باشد، ممکن است نور همین عمل اندک، نور دیگری را برای کارهای دیگر به وجود بیاورد و او را به انجام دادن عمل دیگری موفق گرداند و در نتیجه باعث موفقیت او در تمام کارها شود.
بنابراین شیطان تمام مقصودش این است که انسان را از خدمت کردن و عبادت در برابر مولای خود منع کند. اگر او را اطاعت کند، در دلش یک تاریکی به وجود می آید که موجب قطع یاری می شود و باعث می شود که عمل دیگری را نیز ترک نماید، تا جایی که یاری خداوند کاملاً قطع شده و به هلاکت همیشگی دچار می شود. مگر این که عنایات خداوند شامل حالش گردد و از اطاعت شیطان دست بکشد، دلش با مخالفت با او روشن شده و سپس به توفیقات کامل برسد. سالک نباید هیچ عمل خیری را اگرچه کوچک باشد، دست کم بگیرد و به علت اندک بودنش، آن را انجام ندهد، که ضرر خواهد کرد. و نباید هیچ عمل خوبی را بزرگ ببیند؛ زیرا گرفتار خود بزرگ بینی می شود و اگر نمی تواند آن را به اندازه ای که می تواند، انجام دهد، عملش را در برابر خداوند کوچک ببیند؛ زیرا هر عملی که بنده آن را انجام بدهد و کوچکش بداند، خداوند آن را بزرگ می داند، و به همین دلیل است که خداوند آن را قبول می کند، و زمانی که عملی پذیرفته شد، اندک بودنش اهمیتی ندارد؛ زیرا اگر خداوند عملی را از بنده اش قبول کرد، اگرچه کم باشد، پاداش فراوانی نصیبش خواهد کرد. و اگر آن را رد نماید، برای او فایده ای نخواهد داشد، اگرچه زیاد باشد؛ زیرا خداوند عمل کم آدم را پذیرفت، ولی کارهای زیاد ابلیس را قبول نکرد.
پس بنده نباید هیچ عملی را بزرگ ببیند؛ چون چنین چیزی خود بزرگ بینی است و اگرچه به اندازه عبادت جن و انس باشد، ثواب عمل را از بین می برد و نور آن را به تاریکی تبدیل می کند، بلکه باید عمل کوچک خود را کوچک ببیند؛ زیرا ممکن است پذیرفته شده و به عمل بزرگی تبدیل شود.
هر چیزی که درباره دقت در مراتب اخلاص و راستی در آن بیان کردیم، فقط در مورد عمل خود انسان است تا از خودش قانع نشود، مگر به عمل خالص و صادقانه. و غیر خالص را مثل معدوم بداند، بلکه آن را گناه به شمار آورد، اما این گونه کارها را از دیگران نباید مثل معدوم یا گناه محسوب کند؛ چون اگر بخواهد کارهای دیگران را چنین بداند، نه تنها فایده ای ندارد، بلکه باعث می شود عمل خود را ترک کرده و موجب بستن در خیر و صلاح بشود. پس نباید با مردم این گونه برخورد نماید، بلکه باید با بندگان خداوند به ظاهر عملشان و حتی بالاتر از آن، با ترازوی فضل خداوند برخورد کند و گمان کند که اعمال ناقص و درهم مردم از اعمال خودش بهتر است و خداوند آن را می پذیرد و امیدوار باشد که از فضل خداوند و قبول او محروم نمی شود، اگرچه کارهایشان ناقص و ناخالص باشد، ولی با این حال، خداوند دعای بندگانش را فقط به خاطر شکل دعایشان قبول می کند، اگرچه این دعا غیر از تکان دادن زبان چیزی دیگری نباشد _ و با بخشش خود با آن معامله کند.
مبادا انسان، کسی را از رحمت خداوند نا امید گرداند، یا باعث شود که اعمالش را ترک کند، اگرچه عملش با تیرگی مخلوط باشد؛ زیرا ممکن است کارهای خود را چنان که به همین صورت ادامه دهد، گاهی اوقات با بعضی عنایات خداوند همراه باشد و موجب بوجود آمدن روح و حقیقتی در عمل گردد و در روشن شدن قلب تأثیرگذار باشد، به طوری که به کلّی عملش عوض شود و بیشتر یا تمام کارهایش با حضور قبل بوده و او نیز به همراه رستگاران، رستگار گردد.
و حتی اگر فردی آوازه خوان در حال مستی بگوید : «یا الله» گمان نمی کنم خداوند او را رد نموده و خواسته اش را اجابت نکند».
